W rok po wejściu Polski do Unii Europejskiej wiele środowisk opiniotwórczych dokonuje swoistego podsumowania i bilansu "spraw do załatwienia" i tych, które dzięki integracji europejskiej już udało się rozwiązać.

Dominują przy tym oceny o konieczności wykorzystywania we wszystkich tych działaniach profesjonalnych służb prawnych zdolnych do monitorowania ustawodawstwa unijnego. ¹

Także środowiska prawnicze i obywatelskie organizacje pozarządowe, zainspirowane zostały m.in. przez inicjatywy Komitetu Integracji Europejskiej do debaty na ten ważny dla przyszłości Polski i Polaków temat.

Stowarzyszenie Obywatelskich Inicjatyw zorganizowało - pod patronatem Ministra Sprawiedliwości Andrzeja Kalwasa i przy wydatnej pomocy merytorycznej sędziów i innych pracowników resortu oraz organizacji pozarządowych, w tym Polsko-Niemieckiego Stowarzyszenia Prawników, Krajowej Izby Gospodarczej oraz Międzynarodowego Instytutu Prawa i Mieszkalnictwa - cykl Konferencji naukowych pt. "Wymiar Sprawiedliwości w rok po wejściu Polski do Unii Europejskiej".

Konferencję otwiera i prowadzi dr Krystyna Krzekotowska Wiceprezes Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatyw

Przedmiotem debaty specjalistów z udziałem przedstawicieli organizacji pozarządowych i obywateli były tematy ważne zarówno dla resortu sprawiedliwości, jak i dla obywateli uwikłanych w około 10 milionów spraw sądowych toczących się przed polskim sądami.

Patronat naukowy sprawowały uczelnie wyższe w tym: Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego, Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa oraz Europejska Wyższa Szkoła Prawa i Administracji. W debatach i na konferencjach prasowych uczestniczyli przedstawicie prasy, radia i telewizji (zarówno państwowej jak i prywatnych takich jak TV Polsat i TV Plus).

Patronat medialny objęły Redakcje, w tym:

Gazeta Prawna,
Mieszkalnictwo i Prawo,
Inicjatywy Obywateli.

W konferencjach, z których dwie odbyły się w Sali Senatu RP, przedmiotem debaty były takie zagadnienia jak:

- Nowe ustawodawstwo mieszkaniowe, a fundusze europejskie na rewitalizację i rozwój budownictwa mieszkaniowego, z uwzględnieniem m.in. nowych możliwości gmin, jakie dla zmniejszenia skali eksmisji z lokali mieszkalnych, stworzyła nowelizacja ustawy o ochronie praw lokatorów,

- Wymiar sprawiedliwości i mieszkalnictwo w świetle projektu Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 - 2013,

- Zatrudnienie osadzonych, w świetle doświadczeń innych państw Unii Europejskiej oraz badań Krajowej Izby Gospodarczej i Dyrekcji Okręgowej Służby Więziennej w Warszawie,

- Parlamentaryzm i sądownictwo a Konstytucja Europejska - rozwiązania europejskie dotyczące doskonalenia zawodowego prawników, w świetle doświadczeń Akademii Sędziowskich i Europejskiej Akademii Prawa w Trier,

- Naukowa i kulturalna współpraca polsko-ukraińska, jako wyraz zrozumienia, że Ukraina jest czymś ważnym nie tylko dla samej Ukrainy i dla Polski, ale dla całej Unii Europejskiej,

- Krajowy Rejestr Sądowy - bariery prawne rozwoju gospodarczego.

Ta ostatnio wymieniona Konferencja została zorganizowana w Centrum Kongresowym FORT PIONTEK w Warszawie, w dniu 29 kwietnia 2005 r. a więc niejako w przeddzień pierwszej rocznicy wejścia Polski do Unii Europejskiej.

Wprowadzeniem do dyskusji były referaty dr Andrzeja Arendarskiego Prezesa Krajowej Izby Gospodarczej i specjalisty z KIG Piotra Jaworskiego, prof. dr hab. Krzysztofa Pietrzykowskiego z Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr Krystyny Krzekotowskiej i Jerzego Krzekotowskiego z Międzynarodowego Instytutu Prawa i Mieszkalnictwa.

(od lewej) Tadeusz Kurczuk Prezes Stowarzyszenia Na rzecz Integracji Europejskiej, Sędzia Małgorzata Chmielewska XX Wydział KRS SR w Łodzi i Radca Prawny Jerzy Krzekotowski Prezydent Polskiego Stowarzyszenia Mieszkalnictwa, Budowy Miast, Urbanistyki i Ochrony Środowiska

Podczas spotkania omówiono w gronie sędziów, adwokatów, radców prawnych oraz ekspertów z dziedziny prawa cywilnego, mieszkaniowego, spółdzielczego, administracyjnego i finansowego wiele zagadnień prawnych związanych z praktyką Krajowego Rejestru Sądowego, odnoszącego się do podmiotów gospodarczych i spółdzielni mieszkaniowych (z uwzględnieniem kwietniowych rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego).

Konferencja "Wymiar Sprawiedliwości w rok po wejściu Polski do Unii Europejskiej" zorganizowana została przez Stowarzyszenie Obywatelskich Inicjatyw i Krajową Izbę Gospodarczą

Dr Krystyna Krzekotowska ze Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatwy oraz Prezes Krajowej Izby Gospodarczej dr Andrzej Arendarski

Dr Krystyna Krzekotowska, dr Andrzej Arendarski, Danuta Piontek oraz Adam Janczewski	Danuta Piontek, dr Andrzej Arendarski, dr Krystyna Krzekotowska i prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski z Uniwersytetu Warszawskiego

W opinii prezesa Andrzeja Arendarskiego wiele faktów z życia pokazuje złe przygotowanie części kadry sędziowskiej do problemów prawnych związanych z obrotem gospodarczym. Staje się to dużą barierą w działalności gospodarczej polskich przedsiębiorców, podobnie jak zbyt wysokie koszty związane z procesami w sądach gospodarczych. Wynika stąd - jak podkreślił Andrzej Arendarski - popularność Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej, wśród polskich i zagranicznych przedsiębiorców.

Przemawia dr Andrzej Arendarski, obok Danuta Piontek i Adam Janczewski	Dr Andrzej Arendarski, dr Krystyna Krzekotowska mgr Anna Rykowska i dr Józef Musioł

Zagadnienia te rozwinął Piotr Jaworski, specjalista Krajowej Izby Gospodarczej, wskazując na trudności, na jakie skarżą się przedsiębiorcy przy dokonywaniu rejestracji firm w KRS (w tym na częste awarie systemów komputerowych).

Dr Krystyna Krzekotowska Wiceprezes Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatyw i Piotr Jaworski Specjalista z Krajowej Izby Gospodarczej	Dr Krystyna Krzekotowska Wiceprezes Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatyw, Gabriela Rudnicka przewodnicząca Rady Nadzorczej Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatyw i Piotr Jaworski Specjalista z Krajowej Izby Gospodarczej

Przedmiotem szczególnie ożywionej dyskusji były problemy powstające niejako na styku Sądy - Urzędy Skarbowe. Urzędy Skarbowe bowiem - jak zasygnalizowała Joanna Golińska z Urzędu Skarbowego Warszawa-Wola także borykają się z poszukiwaniem firm, które nie wywiązują się z obowiązku sprawozdawczego, co jak się okazuje jest także wielkim problemem dla sądów.
W opinii, którą wyraziła Sędzia Małgorzata Chmielewska z Łodzi większość sądów już się z tym problemem w pełni uporała. Jednakże skala tego zjawiska jest inna w Warszawie, gdzie rejestruje się 3/4 ogółu firm w Polsce. Postulat całkowitego zrezygnowania z obowiązku sprawozdawczego Sędzia Małgorzata Chmielewska uznała za nieuzasadniony, z uwagi na ochronę wierzycieli. Można by jednak - jak wskazał w dyskusji Tadeusz Kurczuk Prezes Stowarzyszenia na Rzecz Integracji Europejskiej - ograniczyć ten obowiązek do firm większych.

Dr Krystyna Krzekotowska wręcza prof. Krzysztofowi Pietrzykowskiemu książkę na temat: "System prawa mieszkaniowego" napisaną wspólnie z córką Iwoną Krzekotowską-Olszewską

Wiele nowych myśli wniosła dyskusja związana z koniecznością ponownej zmiany statutów po kwietniowych orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego. Jak podkreślił prof. Krzysztof Pietrzykowski, dokonująca się w ostatnim okresie wręcz rewolucja prawna dotycząca spółdzielczości, stawia przed polskimi sądami szereg nowych i trudnych obowiązków (po wyeliminowaniu dawnej praktyki tzw. statutów wzorcowych, które ułatwiały rejestrację). Tylko nieliczni prawnicy w Polsce - jak stwierdził Referent orientują się w tym, co tu się dzieje. Referent przypomniał rewolucyjne zmiany polegającą na wprowadzeniu do ustawy zakazu ustanawiania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu, a następnie usunięciu tego zakazu nowela do ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z 19 grudnia 2002 r. Po wieloletnim oczekiwaniu na werdykt Trybunału Konstytucyjnego, wydanie tego werdyktu w kwietniu 2005 r. spowodowało zablokowanie toczących się prac legislacyjnych i wywołało konieczność podjęcia prac nad nowa całościową regulacją tej skomplikowanej materii. Uznanie przez Trybunał Konstytucyjny art. 108 a za niezgodny z Konstytucją RP oznacza reanimację dawnej dopuszczalności dokonywania podziału spółdzielni na wniosek mniejszości. Autor referatu wskazał następnie na sprzeczności w samej sentencji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, zastrzegając, że być może uzasadnienie orzeczenia rozwieje pojawiające się tu wątpliwości. Zdaniem referenta Trybunał "pogubił się" zwłaszcza w swoim stanowisku dotyczącym przekształcania lokatorskiego prawa do lokalu. Z poglądem tym solidaryzowali się przedstawiciele Krajowej Rady Spółdzielczej i Unii Spółdzielców Mieszkaniowych dr Jerzy Jankowski i Adam Janczewski, wskazując na trudności, jakie mogą pojawiać się w spółdzielniach zwłaszcza wówczas gdy nie jest uregulowany stan prawny nieruchomości.

Przemawia Adam Janczewski Wiceprezes Unii Spółdzielców Mieszkaniowych, prezes Pruszkowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej

Poseł Jerzy Jankowski Przewodniczący Krajowej RadySpółdzielczej, Sędzia Marzena Miąskiewicz, Wiceprezes SR dla Warszawy Mokotowa i dr Krystyna Krzekotowska Wiceprezes Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatyw i Wiceprezes Polsko-Niemieckiego Stowarzyszenia Prawników

Z kolei dr Krystyna Krzekotowska uwypukliła zasługi orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego dla "uszlachetnienia" własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu do tego stopnia, że stało się ono bardziej atrakcyjne i poszukiwane na rynku mieszkaniowym niż odrębna własność lokalu. O atrakcyjności konkretnej formy prawnej korzystania z lokalu w dużym budynku decyduje bowiem - obok takich atrybutów jak zbywalność i dziedziczność oraz swoboda oddawania lokalu w podnajem - także sprawność i taniość zarządzania nieruchomością, w której znajduje się dany lokal. Nie bez podstaw utrwaliła się linia orzecznictwa Sądu Najwyższego nakazująca do ochrony własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu stosować odpowiednio przepisy o ochronie własności. Niekonsekwencją byłoby zatem takie interpretowanie rozstrzygnięć Trybunału, jakoby miały one zmierzać do wyeliminowania z obrotu cywilnoprawnego tak przydatnego i cenionego przez rynek "towaru", jakim jest własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu. Podmiot tego prawa ma bowiem zapewnione - jak dotąd - najsprawniejsze i najtańsze zarządzanie, a tym samym pełniejszą ochronę i realizację zamierzonego społeczno-gospodarczego celu a tym samym ochronę substancji mieszkaniowej. O przyszłości tego prawa powinien zatem zadecydować rynek, tak jak w stosunku do pozostałych form prawnych korzystania z mieszkań.
Nie bez podstaw Unia Europejska przywiązuje tak dużą wagę do spółdzielczości, dając temu wyraz w specjalnej Białej Księdze o przedsiębiorstwach spółdzielczych.

Jerzy Krzekotowski wskazał natomiast na konsekwencje wynikające z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego ustawy o ochronie praw lokatorów. Przypomniał słowa Prezesa Trybunału Konstytucyjnego prof.M. Safjana, by Państwo otoczyło opieką ubogich najemców bez spychania tego ciężaru na barki tylko jednej grupy społecznej, jaką są właściciele mieszkań.

Referenci i uczestnicy dyskusji poprzez wymianę poglądów wyjaśnili wiele skomplikowanych problemów związanych z rejestracją statutów, formalnościami i kosztami postępowania rejestrowego, rejestrem dłużników, szerokim określaniem przedmiotu działania spółki, statusem organizacji pożytku publicznego i koniecznością publikacji odpłatnie corocznych sprawozdań, treści uchwał o zmianie statutu spółdzielni, obowiązku nowo wybranego zarządu podpisywania sprawozdań także za okresy poprzednie, postępowania przymuszającego w trybie art. 24 ustawy o KRS wszczynanego także na formalny wniosek Urzędu Skarbowego (a nie np. pismo zawiadamiające).

Sędzia Marzena Miąskiewicz i Sędzia Małgorzata Chmielewska w czasie debaty na Konferencji na temat: "Wymiar Sprawiedliwości w rok po wejściu Polski do Unii Europejskiej - Krajowy Rejestr Sądowy" - 29 kwietnia 2005 r.

Sędzia Małgorzata Chmielewska z Łodzi, Sędzia Marzena Miąskiewicz Wiceprezes SR dla Warszawy Mokotowa oraz Sędzia Witold Rekasiewicz Przewodniczący Wydziału KRS w Warszawie podkreślali potrzebę zapewnienia sędziom, adwokatom, radcom prawnym, a także prawnikom zatrudnionym w organach administracji państwowej, samorządzie terytorialnym i spółdzielczym stałej systematycznej możliwości wymiany doświadczeń i doskonalenia zawodowego w takiej formie, jak to ma miejsce w innych państwach UE.

Z zainteresowaniem spotkała się inicjatywa utworzenia Europejskiej Akademii Prawa im. Jana Pawła II współpracującej z Europejską Akademią Prawa w Trier. Szerzej przedstawia to referat Sędziego prof. Siegfrieda Willutzkiego (opublikowany na łamach "Inicjatyw Obywatelskich" nr 4 z 2005 r.).

Sędzia Sądu Najwyższego dr Józef Musioł Prezes Stowarzyszenia Sędziów Sądu Najwyższego, wieloletni Wiceminister Sprawiedliwości, mgr Anna Rykowska Skarbnik Zarządu Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatyw, prof. dr hab Krzysztof Pietrzykowski i dr Krystyna Krzekotowska Wiceprezes Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatyw

Sędzia Sądu Najwyższego dr Józef Musioł, Przewodniczący Stowarzyszenia Sędziów Sądu Najwyższego przypomniał dobre tradycje współpracy polskich i niemieckich sędziów. Zaczęła się ona rozwijać - zaznaczył Sędzia dr Józef Musiał - w tym czasie gdy pełniłem funkcję Wiceministra Sprawiedliwości, a dr Krystyna Krzekotowska kierowała Zakładem Prawa Cywilnego w Instytucie Badania Prawa Sądowego. Na bazie tych kontaktów można wiele osiągnąć. Dr Krystyna Krzekotowska przypomniała, że w czasie pełnionej przez nią funkcji Radcy Ambasady Polskiej w Berlinie (1998 - 2001) z inicjatywy Niemiecko-Polskiego Stowarzyszenia Prawników doszło do podpisania umowy o współpracy Polskiego i Niemieckiego Ministerstwa Sprawiedliwości, które stworzyło instytucjonalne ramy tej współpracy.
Również obecnie Minister Sprawiedliwości Pan Andrzej Kalwas wyraził pełne poparcie i wolę realizacji wspomnianego porozumienia, odnosząc się z wielkim uznaniem do polsko-niemieckich inicjatyw w tym zakresie, m.in. w obecności prof. Siegfrieda Willutzkiego, Prezesa Niemieckiego Stowarzyszenia Sądów - także pioniera tej współpracy (na konferencji w Senacie 7 marca 2005 r. oraz w liście skierowanym do uczestników Konferencji w Senacie RP w dniu 7 kwietnia b.r.). W konferencjach uczestniczyli także przedstawiciele Ambasady Niemieckiej, a materiały konferencyjne były sygnowane poniższym emblematem przypominającym o trwającym roku polsko-niemieckim.

Członkowie Zarządu Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatyw dr Krystyna Krzekotowska i mgr Anna Rykowska poinformowały o spotkaniach gospodarczych organizowanych w rezydencji Ambasadora Niemiec Pana dr Schweppe, w tym o spotkaniu w marcu 2005 r. z udziałem Pana prof. Sigfrieda Willutzkiego prezesa Stowarzyszenia Sądów Niemieckich i Prezesa Niemiecko-Polskiego Instytutu "Jurysta" i w kwietniu 2005 r. z udziałem Władysława Frosta Wiceprezydenta Niemiecko-Polskiego Stowarzyszenia Mieszkalnictwa, Rozwoju Miast i Ekologii.

Uczestnicy konferencji zostali zaproszeni przez gospodarzy Centrum Kongresowego FORT PIONTEK do kontynuowania - także na tym forum - debaty o wszystkich sprawach, które są ważne dla obywateli i kształtowania postaw obywatelskich oraz budowania społeczeństwa obywatelskiego. Jest to szczególnie istotne teraz, gdy tworzony jest projekt Narodowego Planu Rozwoju i wszelkie konsultacje społeczne są nie tylko prawem ale i obowiązkiem obywatelskim. Prof. dr hab. Eugeniusz Piontek i Danuta Piontek ze swoimi inicjatywami obywatelskimi znajdują się w ścisłej czołówce najbardziej interesujących inicjatyw monitorowanych przez Redakcję Pisma Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatyw - "Inicjatywy Obywateli". Będziemy o takich inicjatywach - jak powiedzieli przedstawiciele Redakcji Pisma - szeroko informować społeczeństwo, aby godne naśladowania przykłady promieniowały jak najszerzej.
Podsumowując obrady Wiceprezes Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatyw dr Krystyna Krzekotowska wyraziła podziękowania Referentom i Uczestnikom debaty, Gospodarzom za bezpłatną gościnę i udostępnienie Fortu PIONTEK pod obrady, współorganizatorowi dr Andrzejowi Arendarskiemu i jego współpracownikom oraz grupie młodych współpracowników i władz Stowarzyszenia Obywatelskich Inicjatyw, w tym Annie Rykowskiej, Gabrieli Rudnickiej, Jolancie Horak, Mariuszowi Słowikowi. Miłosławowi Sierawskiemu, Joannie Zalewskiej, a także Prezesowi Stowarzyszenia Ministrowi Sprawiedliwości Andrzejowi Kalwasowi, za tak otwartą postawę i gotowość do partnerskiego dialogu ze społeczeństwem obywatelskim, co dotąd było spotykane tylko w "starych" państwach członkowskich UE.
Podkreśliła, że odbycie w tak krótkim czasie tak wielu ważnych społecznie debat było możliwe tylko dzięki zaangażowaniu i wielkiemu wysiłkowi tego grona, a także dzięki współpracy z urzędami i innymi organizacjami pozarządowymi, w tym z Polsko-Niemieckim Stowarzyszeniem Prawników.

W czasie przerwy, a także po zakończeniu obrad nagrywane były audycje telewizyjne, które zgodnie z otrzymanym listem Telewizji Państwowej będą w najbliższym czasie wyemitowane.

Nagrywanie audycji telewizyjnych i radiowych w czasie przerwy w obradach

Przedstawicielom mediów, prasie, radiu i telewizji - coraz liczniej przybywającym na Konferencje prasowe SOI - należą się szczególne podziękowania, jak podkreśliła przewodnicząca obradom i konferencji prasowej dr Krystyna Krzekotowska. Ich dociekliwe pytania i upowszechniane odpowiedzi w istotny sposób przyczyniają się do tworzenia społeczeństwa obywatelskiego. Godna uwagi jest zwłaszcza inicjatywa "Radia dla Ciebie" powołania stałej Wszechnicy Obywatelskiej. Szczególne zasługi dla podnoszenia kultury politycznej prawnej społeczeństwa, mają pisma codzienne takie jak Gazeta Prawna, Rzeczpospolita, Gazeta Wyborcza, które informują o obywatelskich inicjatywach na rzecz tworzenia państwa prawa. Bez dotarcia do opinii publicznej nie byłoby też sukcesu takich inicjatyw obywatelskich jak Stowarzyszenia Obrony Mieszkańców Hutniczych Osiedli i liczne inne Stowarzyszenia Obrony interesów obywateli. Pozwala to na ugodowe zakończenie licznych procesów sądowych, czemu służy także przełomowa propozycja Ministra Sprawiedliwości Andrzeja Kalwasa o prawie ubogich (do której nawiązywały pytania dziennikarzy). Umożliwi ona ludziom ubogim nie tylko szerszy dostęp do sądu, ale z drugiej strony także odciąży sądy od nadmiaru spraw drobnych, które mogłyby być szybko rozwiązane dzięki pozasądowej pomocy prawnej.

Uczestnicy Konferencji - przemawia Sędzia Małgorzata Chmielewska

Uczestnicy Konferencji po zakończonych obradach

Doświadczenia wymiaru sprawiedliwości zgromadzone w rok po wejściu Polski do Unii Europejskiej uświadamiają, jak wiele można zyskać na zacieśnieniu współpracy międzynarodowej, a zwłaszcza współpracy polsko-niemieckiej, czemu będą służyć liczne dalsze spotkania z okazji roku polsko - niemieckiego. Przykłady partnerskiej współpracy społeczeństwa obywatelskiego z władzami, pochylania się przez władze nad ludzka krzywdą, to w społeczeństwach o rozwiniętym dojrzałym systemie demokratycznym, praktyka życia codziennego, do której to praktyki zbliżamy się także w Polsce, m.in. dzięki integracji europejskiej.

---

¹ Por. Unia Europejska Opinie samorządowców - Pierwszy rok na plusie, Rzeczpospolita 26 kwietnia 2005 r. str. str. 6, tamże : Na Unii nikt nie stracił (rozmowa Jędrzeja Kieleckiego i Andrzeja Stankiewicza z Janem Kułakowskim deputowanym do Parlamentu Europejskiego). Tamże Przyszłość Unii Europejskiej - Francusko-Polska debata w Krakowie - Potrzeba energii nowych państw